Dijital Ayakizi Nasıl Silinir?
02/02/2021Firewall ve Antivirüs Arasındaki Farklar | Antivirüs Nedir? Virüslere Karşı Koruma Nasıl Sağlanır?
05/03/2021Dijital ayakizi, dijital ortamda yapmış olduğunuz tüm çevrimiçi hareketlerin (iş ve işlemlerin) bırakmış olduğu izlerdir. Bunun içerisine çeşitli gönderiler ya da haberlere yaptığınız yorumlar, sosyal medya paylaşımlarınız, çevrimiçi alışverişlerinizin kayıtları gibi aklınıza gelebilecek hemen her çevrimiçi hareketiniz dahildir.
Bir içerik ya da gönderi paylaştığınızda, internetten alışveriş yaptığınızda hatta bir web sayfasını ziyaret ettiğinizde cihazınıza yüklenen çerezler (cookie) vasıtasıyla dijital bir iz bırakırsınız. Bu dijital iz; IP adresiniz, kullanıcı giriş bilgileriniz ve diğer kişisel verileriniz olabilir. Hakkınızda başkaları tarafından yayınlanan bilgiler de sizinle ilgili verilere eklenir.
Olumlu bir dijital ayakizine sahip olmanın birçok faydası görülebilir. Neticede dijital ayakiziniz olarak ortaya çıkacak olan bu bilgiler sizin dijital kimliğinizdir ve birileri sizi internette aradığında bu veriler ile karşılaşacaktır. Ancak dijital kimlik konusunda oldukça dikkatli olunması gerekir çünkü insan hayatını çok farklı noktalarda etkileyebilmektedir: okul başvuruları, iş başvuruları ve hatta yasal araştırmalarda dijital ayakiziniz “karakter değerlendirmesi” için kullanılabilmektedir.
Dijital ayakizi, bilgilerinizin nasıl edinildiğine bağlı olarak iki ana kategoride incelenebilir: aktif ve pasif ayakizleri.
Aktif dijital ayakizleri: İnternette yapılan bilinçli seçimler sonucu oluşan verilerden kaynaklanır.
Aktif dijital ayakizleri için aşağıdaki örnekler verilebilir:
- Sosyal medya paylaşımları: Facebook, Twitter gönderileri, Instagram’da paylaşılan fotoğraflar vs.
- Doldurulan çevrimiçi formlar (e-posta kayıt formları vb.)
- Tarayıcı tarafından istendiğinde çerezlerin cihaza yüklenmesinin kabul edilmesi
Pasif dijital ayakizleri: Bilmeden veya bazı durumlarda fark etmeden arkada bırakılan verilerin izleridir. Bir sitenin sizin tarafınızdan kaç kez ziyaret edildiği hakkında bilgi toplaması dijital ayakizinize pasif bir şekilde eklenmektedir. Bu verinin toplanması sizin seçiminiz ile olmadığı, IP adresinizden bağlanan bir cihaz için otomatik olarak yapıldığı ve size herhangi bir uyarı verilmediği için buna “pasif” dijital ayakizi denmektedir.
Aşağıdaki örnekler verilebilir:
- Kullandığınız cihaza sizin bilginiz olmadan çerez indiren web sayfaları
- Konumunuzu belirlemek için coğrafi konumu kullanan uygulamalar ve web siteleri
- Sosyal medya paylaşımlarınız, beğenileriniz ve yorumlarınıza bağlı olarak ilgi alanlarınıza dair reklam görmenizi sağlayan sosyal medya kanalları ve reklam verenler
Hem aktif hem pasif dijital ayakizleri, farklı yollar ve birden fazla kaynaktan izlenebilir ve incelenebilir.
Hayatımızı beklemediğimiz anlarda etkileyebileceğini düşünmemiz gereken dijital ayakizlerinin sahibi tarafından takip edilmesi ve kontrol altında tutulması güvenlik açısından önem taşımaktadır.
Bunun için aşağıdaki adımların takip edilmesi önerilebilir:
- İsminizi ve soyadınızı farklı arama motorlarına yazarak çıkan sonuçları değerlendirin. Özellikle karşınıza çıkan ilk iki sayfadaki sonuçlara bakarak bu sonuçların sizin için olumlu ve sizi doğru şekilde yansıtan sonuçlar olup olmadığına karar verebilir, gerekirse ilgili site yöneticisinden kaldırılmasını talep edebilirsiniz.
- Google Alerts kullanarak isminiz hakkında bir veri oluştuğunda takip edebilirsiniz (https://www.google.com.tr/alerts). İsim ve soyadınız bir yerde geçtiğinde size bir uyarı verilmesini sağlayacak bu yöntemi nasıl kullanacağınız https://support.google.com/websearch/answer/4815696?hl=tr linkinde anlatılmakta. Eğer çok sık karşılaşılan bir isim soyad kombinasyonuna sahipseniz konum bilgisi gibi daha spesifik bilgiler eklemek işinizi kolaylaştırabilir.
- Gizlilik ayarlarınızı yeniden gözden geçirin. Özellikle sosyal medya kullanımınız için gizlilik ayarlarının iyi incelenmesi ve tam olarak yapılandırılması gerekmektedir. Böylece akışınızın ve hakkınızdaki bilgilerin ancak sizin izin verdiğiniz kişiler tarafından görüntülendiğinden emin olabilirsiniz.
- Kullandığınız yazılımları güncel tutun. Birçok virüs ve zararlı yazılım özellikle dijital ayak izinizin kaydını almak için yazılıyor ve devamlı olarak güncelleniyor. Daha sonra sizinle ilgili toplanan bu veriler çeşitli mecralarda satılıyor. Yazılımlarınızı güncel tutmak, antivirüs kullanmak gibi bilinen yöntemler ile önlem almak mümkün.
- Mobil cihazlarınızdaki yazılımların hangi verilerinize erişebildiğini kontrol altında tutun, gizlilik ayarlarını mutlaka yapılandırın. Eğer kullanmadığınız uygulamalar varsa düzenli olarak kontrol edip, silin. Yeni bir uygulama yüklediğinizde hangi bilgilere erişim hakkı verdiğinize, neleri saklamasına, kullanmasına veya paylaşmasına izin verdiğinize bakarak kişisel verilerinizin (e-posta, konum bilgisi, çevrimiçi hareketler gibi) korunduğuna emin olun.
- Bıraktığınız dijital izlerin iş veren, banka, okul veya istemediğiniz kişilerce bulunabilir olduğunun farkına vararak pozitif ve profesyonel bir çizgide kalmalarına dikkat edin. Fotoğraf veya gönderilerde etiketlenme için sizden izin alınması gerektiğini gizlilik ayarlarından seçin. Yorumlarınızın ve fotoğraflarınızın gelecekte hiç aklınızda yokken karşınıza çıkabileceğini unutmayın.
Sonuç olarak dijital ayak iziniz kim olduğunuzun internetteki yansımasıdır ve dünyaya açık bir görüntüdür. Bu nedenle ne paylaştığınız, neyi beğendiğiniz veya yaptığınız yorumlar önem taşır.
Çevrimiçi çok fazla kişisel bilgi paylaşmaktan kaçınmak, siber saldırganların daha fazla bilgiyi elde edebileceği yöntemleri denemesine de engel olabilecektir.
Eğer istemediğiniz bilgiler yayınlanıyor ise web sayfalarının yöneticileri ile görüşerek kaldırılmalarını istemek veya hukuki yollara başvurmak da mümkündür.
Dijital ayakizlerini silmeye çalışmaktansa bir kısmının hiç oluşmamasını sağlamak daha kolay olabilir ve bunun için de VPN kullanımı tavsiye edilebilir.